Assistentiewoningen

Zelfstandig blijven wonen in je eigen, vertrouwde buurt is de wens van veel ouderen. Misschien overwoog jij, familie of een kennis al om de stap te zetten naar een assistentiewoning, die veilig en aangepast is. Of misschien wens je erin te investeren voor de toekomst? Voor je de zoektocht aanvat, brengen we je graag op de hoogte van wat je wel en niet kan verwachten van deze woonvorm. En wat de eventuele valkuilen zijn. 

Assistentiewoningen worden in de volksmond ook wel eens zorg- of serviceflats genoemd. Het zijn individuele aangepaste woningen of wooneenheden waarin 65-plussers zelfstandig verblijven en een beroep kunnen doen op zorg. Momenteel zijn er meer dan 21 000 assistentiewoningen. Je hebt erkende en aangemelde assistentiewoningen. Een erkende assistentiewoning moet aan een aantal specifieke eisen voldoen, die wettelijk verankerd zijn. Alleen van woningen die erkend zijn door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid  weet je zeker dat deze vereisten aanwezig zullen zijn. Je kan hierdoor - als koper - ook genieten van fiscale voordelen. Verhuurt of verkoopt men onder een andere term of is men niet erkend? Dan heb je geen enkele garantie. Vraag dus altijd naar de erkenning bij de uitbater van een groep assistentiewoningen (erkenningsbesluit of -nummer)!

Garanties erkende assistentiewoning

• Aangepaste huisvesting: iedere assistentiewoning ligt in of nabij het centrum van een stad/gemeente/wijk, ze heeft een minimale afmeting (40m² + badkamer), is rolstoeltoegankelijk, heeft een noodoproepsysteem (24 uurs-assistentie), heeft leuningen en handgrepen waar nodig (ook in de badkamer), beantwoordt aan strenge brandveiligheidsnormen...

• Onmiddellijke hulp in noodsituaties: binnen de 30 minuten krijg je in een crisissituatie de nodige zorg. Als dat noodzakelijk is, ben je ook nadien nog verzekerd van deze zorg tot je zelf hulp hebt uitgekozen. 
• Ouderenzorg op verzoek: het opzet van assistentiewoningen is dat je als bewoner een grote zelfstandigheid behoudt. Daarom kan je volledig autonoom kiezen wie wanneer zorg en/of diensten verleent in jouw woning. De uitbater mag je niet verplichten om een pakket zorg- en of dienstverlening af te nemen of voor bepaalde zorgverstrekkers te kiezen.
• Kans op ontmoeting en uitbouw sociaal netwerk: hiervoor is er minstens 20 m² aan gemeenschappelijke ruimten aanwezig. Ook kan je rekenen op een woonassistent. Hij of zij zorgt voor ontmoetingskansen en kan je helpen met praktische beslommeringen of het toeleiden naar bijvoorbeeld thuiszorgdiensten. De woonassistent is minstens eenmaal per week ter plaatse aanwezig en is telefonisch bereikbaar tijdens de kantooruren.

Als je lichamelijke of geestelijke gezondheidstoestand afneemt en een opname in een meer passende zorgvoorziening noodzakelijk is, heb je in een erkende assistentiewoning de garantie dat de opzeggingstermijn zolang verlengd wordt als nodig is. In overleg met de bewoner, familie of mantelzorgers krijg je steun in de zoektocht naar een passend verblijf. Al deze en bovenstaande kwaliteitsgaranties worden opgevolgd door de Zorginspectie. Wil je zeker zijn dat een groep van assistentiewoningen voldoet? Vraag dan het inspectieverslag op. Je kan hiervoor een beroep doen op OKRA-Zorgrecht. Mail naar zorgrecht@okra.be. 
 Als koper van een erkende assistentiewoning kan je ook rekenen op enkele fiscale voordelen. Dit is niet het geval bij aangemelde assistentiewoningen. 

Huren?
Afhankelijk van jouw keuze of mogelijkheden, kan je een assistentiewoning huren of kopen. Als je er verblijft, betaal je voor de zorg- en dienstverlening in beide gevallen een dagprijs. Deze dekt minstens:

• de activiteiten van de woonassistent
• het gebruik van het oproepsysteem 
• de garantie van crisis- en overbruggingszorg (uitgezonderd de reële kost van de zorg) 
• het gebruik en onderhoud van ontmoetings- en gemeenschappelijke ruimten.  

Voor huurders dekt de dagprijs ook het genotsrecht van de assistentiewoning. De gemiddelde dagprijs voor huurders bedraagt ruw geschat 35 euro. Natuurlijk hangt veel af van onder andere de ligging, het aantal slaapkamers, de aanwezigheid van een tuin…  

Kopen?
Kopers genieten bij de aankoop van een erkende assistentiewoning (als vastgoed) van mooie fiscale voordelen: 

• verlaagd btw-tarief bij aankoop (slechts 12 % i.p.v. 21 %)
• vrijstelling van onroerende voorheffing als ze de woning ter beschikking stellen van een erkende uitbater om te verhuren.

Dat klinkt aantrekkelijk, maar hou er wel rekening mee dat een assistentiewoning een hogere aankoopprijs kan hebben dan een klassiek appartement. Bevraag de uitbater voor een aankoop naar zijn toekomstplannen. Indien de erkenning wordt ingetrokken of de uitbater de activiteiten stopzet, kan het btw-verschil tot 15 jaar na de werken teruggevorderd worden!

Wens je te investeren in een assistentiewoning, ze te verhuren en er eventueel later in te trekken? Let dan op voor beloftes van gegarandeerd hoog rendement (meer dan 5% is vaak onrealistisch). Vraag na of er een onafhankelijke woonbehoeftestudie gemaakt is voor de regio - is er wel vraag naar flats? Bekijk wie instaat voor het verlies van huurinkomsten bij leegstand. Is dat de eigenaar, de vereniging van mede-eigenaars of de uitbater van de groep van assistentiewoningen? Is er een gewaarborgd rendement of zijn er kleine lettertjes? 

Overweeg ook goed wat je koopt: een specifiek vastgoed of een financieel product (zoals een aandeel, obligatie(lening)...). Met een obligatie(lening) krijg je bijvoorbeeld na 30 jaar je financiële inleg terug, tenminste als er sprake is van een gegarandeerde kapitaalsgarantie. Vaak gaat zo’n obligatie(lening) ook samen met een woonvoorrangsrecht. Dat betekent dat je het recht hebt om een assistentiewoning te bewonen, wanneer je er nood aan hebt. Let op: dat is echter niet noodzakelijk je eigen assistentiewoning! Vaak geldt dat woonrecht enkel voor jou, waardoor het bij jouw overlijden vervalt en niet overgaat op jouw erfgenamen. Dat is natuurlijk anders wanneer je het vastgoed werkelijk hebt gekocht en registratierechten op de grond en btw op het gebouw hebt betaald. Uiteraard heeft deze keuze als nadeel dat ze initieel meer kost.

Checklist bij huren of kopen

Wil je helemaal niets over het hoofd zien bij een bezoek aan een potentiële assistentiewoning? Neem dan voortaan de checklist van de Vlaamse overheid mee. Zowel voor kopers als voor huurders werd een uiterst volledige checklist met aandachtspunten opgesteld. Je kan hem hier downloaden.

Vragen?
Op deze pagina vind je een beknopt en bondig overzicht van erkende assistentiewoningen en wat je ervan mag verwachten. Er zijn echter nog veel uitzonderingen die niet beschreven zijn. Heb je opmerkingen, twijfels, vragen of is er iets onduidelijk, laat het dan niet na contact op te nemen. Dat kan via belangenbehartiging@okra.be.

Meer info?
Meer info, zoals een overzicht van de erkende voorzieningen, voorbeelddocumenten van overeenkomsten, een verklarende woordenlijst en andere nuttige tips en weetjes lees je op checkassistentiewoning.be.