Forse stijging dagprijzen woonzorgcentra

Op 10 januari 2023 publiceerde het Agentschap Zorg en Gezondheid de gemiddelde dagprijzen van de woonzorgcentra op 1 mei 2022. OKRA drong al langer aan op deze publicatie, de nieuw gepubliceerde gegevens dateren al van ruim 8 maand terug, en zijn daardoor al grotendeels achterhaald door nieuwe prijsstijgingen en indexaties.

Daarom vroeg OKRA in december via de regeling openbaarheid van bestuursdocumenten alle prijsstijgingen op die de Vlaamse woonzorgcentra bij het Agentschap gemeld hebben over 2021 tot midden december 2022. OKRA verwerkte die nieuwe brongegevens, een databestand van 8703 indexatiemeldingen. Daardoor was het mogelijk om de prijzen van alle woonzorgcentra te actualiseren per 1 januari 2023. Het nieuwe bestand met een nominatief overzicht van alle prijzen van alle woonzorgcentra vindt u hier. Net als het Agentschap rekende OKRA de prijsmeldingen om tot een gewogen gemiddelde voor een eenpersoonskamer. Sommige centra hebben immers meerdere kamertypes en hanteren in sommige gevallen meer dan 20 verschillende tarieven. Daarnaast combineerde OKRA ook de publicatie van de officiële cijfers van het Agentschap van 2021 met deze van 2022. Op basis van gegevens blijken volgende vaststellingen:

• De gemiddelde maandprijs van een eenpersoonskamer in een Vlaams woonzorgcentrum bedroeg op 1 januari 2023 2096,74 euro. Op 1 mei 2022 was dit volgens de officiële cijfers van AZG (Agentschap Zorg en Gezondheid) nog 1958,9 euro.
• Deze maandprijzen liggen fors boven het gemiddeld pensioenbedrag dat voor werknemers in de privésector in januari 2022 op 1462 euro bruto  bruto per maand uitkwam.
• De mediaan maandprijs op 1 januari 2023 was 2045 euro, dus precies 50 % van de kamers is duurder dan 2045 euro, 50 % is goedkoper dan 2045 euro.
• In de loop van 2022 verhoogde de maandprijs van een gemiddelde eenpersoonskamer met 197,5 euro of gemiddeld met 10,4 %.
• De prijzen in commerciële woonzorgcentra liggen 222 euro per maand hoger dan in de non-profit en publieke sector. De gemiddelde maandprijs in een commercieel woonzorgcentrum was op 1 januari 2246 euro, in de niet-commerciële woonzorgcentra 2024 euro.
• Prijzen van woonzorgcentra worden in de app van het AZG bij aanvraag van een prijsverhoging automatisch verhoogd met de consumptieprijsindex. Dat is niet het geval met de pensioenen: die zijn gekoppeld aan de afgevlakte gezondheidsindex en stijgen pas een maand nadat deze afgevlakte index met 2 % is gestegen.
• De pensioenen stegen in 2022 tussen januari en december 2022 met 8,39 %, de prijzen van de Vlaamse woonzorgcentra stegen in 2022 sneller met 10,4 %. (Weliswaar waren de pensioenen in januari 2022 net met 2 % verhoogd door de overschrijding van de spilindex in december 2021. Wie ook die aanpassing erbij wil tellen voor 2022 komt uit op een verhoging van de pensioenen met 10,5 %).
• Deze gegevens tonen aan dat de dagprijzen van de woonzorgcentra opnieuw sneller stijgen dan de inflatie. Dat sluit terug aan bij de tendens die vroeger in wetenschappelijke rapporten werd vastgesteld voor de periode 2003-2017 (Cfr. Noodzaak en modaliteiten van een duurzaam systeem van prijscontrole voor de residentiële ouderenvoorzieningen in Vlaanderen, HIVA KU Leuven, 2018, onderzoek in opdracht van AZG)
• De dagprijzen zijn niet de enige kosten die woonzorgcentra factureren aan hun bewoners. De dagprijs bevat de kosten die te maken hebben met de woonkost: gebruik en onderhoud van kamer en collectieve voorzieningen, maaltijden en maaltijdbedeling, schoonmaak, verwarming, verlichting en verbruik van energie, water, meubilair, gebruik en onderhoud sanitair, …
• Bovenop de dagprijs kunnen woonzorgcentra ook supplementen factureren voor geleverde goederen en diensten die niet in de dagprijs zitten: tv, kabelaansluiting, internet, voeding en drank op individuele vraag buiten de maaltijden; kapper, pedicure, manicure, remgeld op geneesmiddelen, niet door het RIZIV terugbetaalde kosten voor hulpmiddelen zoals hoorapparaten, brillen, kosten voor wassen en strijken van persoonlijk linnen en kleren, … Bepaalde commerciële woonzorgcentra boeken langs deze weg extra inkomsten door commissievergoedingen van de leveranciers van deze goederen en diensten, of door een huisleverancier aan te stellen, of door in eigen beheer huistarieven te hanteren. Over deze supplementen ontbreekt het geheel aan transparantie, aan systematische gegevensverzameling, laat staan aan een prijsbeleid.

OKRA STANDPUNT

• Deze evolutie van de dagprijzen in de woonzorgcentra die op de woonkost slaan, toont hoe schrijnend het is dat ouderen in woonzorgcentra werden uitgesloten van de opeenvolgende federale verwarming- en energiepremies. Ouderen in woonzorgcentra hebben immers geen individuele aansluiting bij een elektriciteitsleverancier, maar betalen hun energiekosten via de dagprijs. De argumentatie van de federale overheid dat ze niet bevoegd zou zijn voor deze premies voor ouderen werd tegengesproken door de Raad van State. Het nieuwe argument bij de wet op het tweede energiepakket als zouden bewoners van woonzorgcentra minder te lijden hebben van hoge energiekosten houdt duidelijk geen steek. OKRA vervolgt zijn procedure bij het Grondwettelijk Hof om deze discriminatie ongedaan te maken.
  

• De evolutie van de prijzen in de woonzorgcentra maakt daarnaast ook duidelijk dat de 130 euro aan zorgbudget voor alle bewoners van Vlaamse woonzorgcentra, die een decennium lang niet werd geïndexeerd, volstrekt ontoereikend is. OKRA vraagt dat bovenop de verhoging naar 135 euro vanaf januari 2023 wordt voorzien in een verhoging tot minstens 160 euro, een indexering met terugwerkende kracht.
• Ook de komende verhoging van het zogeheten ‘zorgbudget voor ouderen met een zorgnood’ voor bewoners van woonzorgcentra met een inkomen beneden de armoedegrens volstaat niet. Deze inkomensgrenzen liggen veel te laag om relevant te zijn voor de modale bewoners van woonzorgcentra met een bescheiden pensioen.
• Er is nood aan meer volledige en transparante gegevens van de kostprijs die woonzorgcentra doorrekenen aan hun bewoners. Over de supplementen ontbreken momenteel de gegevens.
• Er is nood aan een structurele aanpak van de totale kostprijs van woonzorgcentra aan bewoners: een prijsbeleid, het voorkomen van het weglekken van overheidsmiddelen naar commerciële spelers, het betaalbaar maken van woonzorgcentra voor bewoners met een bescheiden pensioen.

Technische bemerkingen:

• Achter deze gemiddelden schuilen grote verschillen. Een gemiddelde eenpersoonskamer in Park Lane, het duurste woonzorgcentrum van het land kost 5270 euro per maand. Het goedkoopste woonzorgcentrum in mei 2022 is volgens de gegevens van AZG het centrum Sint Jozef in Antwerpen met een maandprijs van 1238 euro. Bij Park Lane verhoogde de maandprijs in 2022 met gemiddeld 392 euro, bij Sint Jozef met 99 euro.
• In de cijfers van het Agentschap en in de OKRA berekeningen gaat het telkens over een gewogen gemiddelde prijs voor een eenpersoonskamer. Nogal wat instellingen hebben meerdere types van kamers en hanteren daarom ook uiteenlopende tarieven per type kamer. Park Lane, het duurste woonzorgcentrum, heeft bijvoorbeeld 23 verschillende tarieven voor eenpersoonskamers, variërend in maandprijs van 3015 euro tot 8158 euro. Rekening houdend met het aantal kamers in elke tariefgroep berekenen we een gewogen gemiddelde prijs van 5270 euro op 1 januari 2023.
• We hielden ook rekening met de VIPA subsidie van 5,19 euro tussenkomst in de dagprijs bij nieuwe of gerenoveerde woonzorgcentra, en namen dan enkel de nettoprijs op voor de bewoners, na aftrek van de dagprijskorting.
• De gegevens van een twintigtal woonzorgcentra werden weggelaten uit dit totaal overzicht omdat de meldingen vanuit deze woonzorgcentra aan het AZG manifeste fouten bevatten in de capaciteit van het woonzorgcentrum per kamertype en prijsklasse, of andere anomalieën vertoonden in de vermelde oude of nieuwe prijzen, of een basisgegeven ontbrak. De lijst vindt u hier.

Voor meer info: Koen Peeters, Coördinator belangenbehartiging OKRA, + 32 475 490270