Door een aantal organisaties en personen wordt er gepleit bij de Vlaamse regering en het parlement om een Vlaams ouderrechtencommissariaat op te richten. Een instituut naar analogie van de kinderrechtencommissaris waarbij een politiek benoemd commissaris, bijgestaan door een aantal adviseurs het opneemt voor de rechten van ouderen. De kinderrechtencommissaris wordt bij dat werk gesteund door een pluralistische adviesraad samengesteld uit één vertegenwoordiger per politieke fractie en één vertegenwoordiger uit elke Vlaamse universiteit. Een commissaris die dan bij allerlei politieke initiatieven en bij problemen van oudere mensen het standpunt van ouderen kan vertolken en hun belangen verdedigen, klachten opvolgen en behartigen, bijstand verlenen.
Spontaan krijgt dit idee nogal wat sympathie en bijval: eindelijk structurele beleidsaandacht voor ouderen, eindelijk meer middelen om de belangen van ouderen op te nemen, om hun stem te laten weerklinken, om hun klachten kracht bij te zetten, om hun problemen te verhelpen. Dat is ongetwijfeld positief.
Maar toch vindt OKRA dat dit bij nader inzien een weliswaar sympathiek, maar fout voorstel is.
- Anders dan kinderen zijn ouderen wél mondig. Er is voor ouderen geen behoefte aan een politiek benoemde commissaris die het namens “de Vlaamse ouderen” gaat opnemen bij de overheid.
- Ouderen organiseren zichzelf wel in allerlei middenveldorganisaties. Het zou een nog beter idee zijn om deze organisaties beter te ondersteunen en hun adviezen aan bod te laten komen bij allerlei politieke debatten en besprekingen. Geef deze organisaties de middelen en bevoegdheden om de belangenverdediging van ouderen zélf te organiseren, daar is geen politiek benoemde commissaris voor nodig, en evenmin een adviesraad met één vertegenwoordiger per politieke fractie of universiteit.
- Als het rechtsbijstand of hulp aan ouderen in probleemsituaties betreft, is er nu al een veelheid van instanties en instellingen waar ouderen terecht kunnen bij problemen: de zorginspectie, een ondersteuningscentrum voor ouderenmishandeling voor professionelen, mutualiteiten, Unia, ombudsdiensten, consumentenorganisaties, gebruikers- en mantelzorgorganisaties, …
Desondanks blijven er in de praktijk duidelijke tekorten in de praktische aanpak van leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt, of bij (auto-)verzekeringen, op de woning- en huurmarkt, bij de toegang tot de gezondheidszorg, bij uitkeringen en arbeidsongevallen. Op meerdere terreinen is er een betutteling van ouderen, of ontbreekt het aan een degelijke inspraakregeling of medebestuur in woonzorgcentra … En dan hadden we het nog niet over het negatieve beeld van ouderen in reclameboodschappen en de algemene publieke opinie.
Het is alvast een barslechte oplossing om voor de aanpak van dat soort problemen een nieuwe aparte Vlaamse instelling op te richten die per definitie enkel bevoegd kan zijn voor materies die binnen onze staatsstructuur aan Vlaanderen zijn toevertrouwd. Dat leidt onvermijdelijk tot een bijkomende versnippering van instanties, en een nog moeilijker zoekplaatje voor ouderen. Want voor materies als verzekeringen, publiciteit, discriminatie van ouderen in het arbeidsrecht, sociale zekerheidsuitkeringen, sociale telefoontarieven, energietarieven, spoorwegtarieven … heeft Vlaanderen en dus ook de ouderrechtencommissaris geen bevoegdheid. Voor Vlaamse ouderen in Brussel en voor al wie over de taalgrens woont, reist of verblijft wordt het nog complexer.
OKRA pleit ervoor om:
-
vanuit Vlaanderen aan te sturen op een goed samenwerkingsakkoord met Unia en/of met het Federaal Instituut voor Mensenrechten. Zorgen voor één instelling waar álle ouderen terecht kunnen met klachten over álle materies waarin ouderen problemen hebben van discriminatie of ontoereikende behandeling. Waar het niet van belang is dat je probleem een Vlaamse, Brusselse of federale bevoegdheid is. Waar deskundigheid, ervaring en middelen geconcentreerd blijven op één plaats. Waar met advies en bemiddeling naar een oplossing wordt gezocht. Maar waar desnoods ook rechtsbijstand wordt verleend. Zo moet er naast een Vlaams ouderrechtencommissariaat niet ook nog eens een Brussels, Waals, Duitstalig en federaal commissariaat komen;
-
Vlaamse ouderenorganisaties beter te ondersteunen in de beleidsadvisering rond materies waarin ouderen belang hebben. Er is geen behoefte aan een politiek benoemde commissaris die op eigen houtje namens ‘de ouderen’ beleidsadvies zou geven. Een sterk en verscheiden landschap van ouderenorganisaties, geworteld in het lokaal verenigingsleven of in de zorg is daarvoor beter geplaatst;
-
tot op lokaal niveau een laagdrempelig, warm en efficiënt onthaal te organiseren voor ouderen met klachten of problemen met ouderenrechten: een warm onthaal dat ouderen begeleidt naar de juiste instelling voor hun klacht. Naar een instantie waar hun klacht met overleg en bemiddeling wordt aangepakt, maar ook met rechtsbijstand en formele procedures als dat moet.
Spontaan krijgt het idee van de ouderenrechtencommissaris heel wat sympathie en bijval in de ruime publieke opinie en ook … bij onze eigen achterban. Dat is ongetwijfeld positief. Ouderenrechten worden daardoor immers bespreekbaar gemaakt.
Tegen de oprichting van een bijkomend Vlaams commissariaat om tegemoet te komen aan de noden, behoeften en problemen van ouderen op vlak van de mensenrechten hebben we evenwel gefundeerde bezwaren. Laten we hiervoor de krachten bundelen om te komen tot een degelijke beleidsoplossing.
