Beeldmateriaal maken en gebruiken

Foto’s, video’s en/of ander audiovisueel materiaal maken en gebruiken, wat mag en wat mag niet?

Foto’s nemen of filmpjes maken met mensen op, is een verwerking van persoonsgegevens. Je moet de mensen dus informeren, het beeldmateriaal beveiligen, niet langer bijhouden dan nodig én rekening houden met de rechten van de personen op de foto of video.

Als je ‘gerichte beelden’ maakt, heb je de toestemming nodig van de persoon in kwestie. Gerichte beelden zijn beelden waarop de persoon gericht in beeld is genomen en goed herkenbaar is (een close-up, het beeld is gefocust op die ene persoon, een geposeerde foto, …). Hiervoor heb je altijd toestemming nodig. Deze toestemming moet niet schriftelijk zijn, maar kan ook mondeling of stilzwijgend worden gegeven. Maar dat is dan weer moeilijk bewijsbaar, …

Het gebruik van foto’s in je nieuwsbrief, op je website of Facebookpagina valt onder het portretrecht. Ook hier: voor gerichte beelden heb je toestemming nodig. Overzichtsfoto’s, sfeerbeelden die gemaakt zijn op het publieke domein of tijdens publieke manifestaties (zoals plaatselijke activiteiten, festivals, fuiven, ...) kunnen wel, tenzij ze duidelijk op één of enkele personen focussen. Maar zelfs dan kan iemand die zich herkent op de foto en daar niet mee akkoord is zich beroepen op zijn recht op privacy. Deze persoon kan eisen dat de foto in kwestie niet langer gebruikt wordt en vernietigd wordt. Wat kan je hieraan doen? Als je van plan bent om een foto van een persoon te gebruiken op je affiche, site, flyer of uitnodiging, is het best om gewoon (schriftelijk) toestemming te vragen. Als je foto’s van kinderen gebruikt, vraag je schriftelijke toestemming van de ouders.

Een formulier om toestemming te vragen, vind je hier:

Moet ik altijd toestemming vragen voordat ik een foto of een filmpje maak?

Vraag altijd eerst toestemming!
Voordat je een foto of een filmpje van iemand anders maakt of deelt, moet je altijd toestemming vragen. Dat is de basisregel. Maar toch zijn er een aantal uitzonderingen waarvoor je geen toestemming nodig hebt. Je hebt geen toestemming nodig voor het maken en delen van foto’s en filmpjes:

• van personen die niet herkenbaar zijn
• voor het familie-album
• van toevallige voorbijgangers
• van publieke personen
• voor sfeerbeelden

Niet-herkenbare personen
Je moet geen toestemming vragen als je een foto of een filmpje maakt van een persoon waarin die niet herkenbaar is. Hieronder vind je twee voorbeelden van zulke foto’s.

Opgelet!
Dat het gezicht niet zichtbaar is op de foto of in het filmpje, wil niet zeggen dat de persoon niet herkenbaar is. Zo kan iemand, wiens gezicht onherkenbaar is op een foto, toch te herkennen zijn doordat hij bijvoorbeeld een zeer herkenbare trui draagt.
Het is een vergelijkbare situatie met een naaktfoto van iemand waarbij het gezicht niet herkenbaar in beeld komt. In dit geval kan de persoon toch te herkennen zijn, bijvoorbeeld door een tatoeage of litteken. Omdat de betrokkene in deze situatie te identificeren is, is diens toestemming voor het gebruik ervan vereist.

De volgende foto is een twijfelgeval. Als er nog andere foto’s zijn van het feestje/festival waarop deze persoon herkenbaar staat, dan moet je diens toestemming vragen.

Niet herkenbaar in beeld komen gaat dus verder dan louter het niet in beeld brengen of blurren van het gezicht. Twijfel je? Vraag toestemming!

Het familie-album
Stel je voor dat je op een familiefeestje bij elke foto toestemming zou moeten vragen! Dat zou niet echt handig zijn. Je kan dus zeker spontaan foto’s maken, maar als iemand liever niet op de foto staat en dat duidelijk maakt, respecteer het dan!

Pas op!
Je mag deze foto’s en filmpjes ook niet zomaar op het internet zetten, want dan maak je ze publiek en kunnen ook anderen dit beeldmateriaal bekijken. Wil je enkele leuke familiefoto’s op het internet plaatsen? Vraag het dan eerst aan iedereen die op de foto staat.

Toevallige voorbijgangers

Je gaat op reis en maakt foto’s van bekende plaatsen, zoals het San Marcoplein in Venetië of Westminster Abbey in Londen. Maar op sommige foto’s of filmpjes staan ongetwijfeld ook voorbijgangers of toeristen. Mag je die dan achteraf delen zonder toestemming?

Dat mag! Er is geen toestemming nodig voor het fotograferen of filmen van toevallige voorbijgangers. Dat wil zeggen dat deze mensen niet het (hoofd)onderwerp van jouw foto of filmpje zijn. Het was enkel je bedoeling om het gebouw, het uitzicht of het standbeeld te fotograferen of te filmen. Het was niet de bedoeling om de voorbijgangers te fotograferen of te filmen. Zij staan toevallig op de foto.

Opgelet!
Stel dat een man tijdens een groepsreis vraagt om hem te filmen op het San Marcoplein, dan mag je dit filmpje achteraf niet zomaar op het internet zetten. In dat geval is de medereiziger geen toevallige passant maar het hoofonderwerp van het filmpje. Dan moet je zijn toestemming vragen om dat filmpje te verspreiden!

Belangrijk!
Beeldhouwwerken, grafische werken, monumenten en gebouwen op openbare plaatsen mag je fotograferen, maar niet bewerken of verwerken in nieuwe composities om vervolgens op het internet te zetten of te verkopen, bijvoorbeeld in publicaties. Ook hiervoor is toestemming nodig.

Publieke personen
Aan publieke personen moet je (tijdens een publiek event) geen toestemming vragen om een foto of filmpje van hen te maken, te gebruiken of te verspreiden. Voorbeelden van publieke personen zijn politici, acteurs, zangers, sportvedettes, …

Pas op!
Er zijn twee situaties waarin je wel toestemming moet vragen aan publieke personen:

• Als je de foto of het filmpje wil gebruiken om er geld mee te verdienen. Door bijvoorbeeld hun foto op een tas te printen en vervolgens te verkopen.
• Als de foto’s en filmpjes het privéleven van de publieke persoon schenden. Dat wil zeggen dat je niet zomaar een foto of een filmpje van een minister of popartiest mag maken wanneer zij bijvoorbeeld met hun gezin een uitstap maken of aan het sporten zijn in hun privétijd. Ook publieke personen hebben recht op privacy wanneer ze niet aan het werk zijn.

Sfeerbeelden
Voor foto’s en filmpjes die slechts sfeerbeelden zijn is er ook geen toestemming nodig. Een sfeerbeeld is een foto waarbij er niet gefocust wordt op een of meerdere personen, of ze zijn niet herkenbaar. Hieronder vind je een voorbeeld.

Let op!
Als je een feestje organiseert, dan informeer je best de deelnemers dat er sfeerfoto’s gemaakt zullen worden.

Let op!
Stel dat een dame tijdens een wandeling vraagt om haar op de foto te zetten, dan mag je deze foto niet zomaar op het internet zetten. Dan moet je haar toestemming vragen!
Let ook op met foto’s waarop de focus ligt op enkele mensen die heel herkenbaar in beeld zijn. Ook dan vraag je best toestemming. Enkele voorbeelden: